📌قرارداد مشتقه:
قرارداد مشتقه و یا اوراق مشتقه، قراردادی است که ارزش آن برگرفته و وابسته به ارزش اوراق و یا کالایی است که در آن قرارداد بعنوان مبنای معامله درج شده میشود و خود قرارداد هیچگونه ارزش مستقلی ندارند. در هنگام معامله این نوع قراردادها هیچ سهم و یا کالایی تبادل نمی‌شود. مانند قراردادهای خریدوفروش سهم یا کالا به قیمتی معین و در تاریخی معین در آینده. قراردادهای آتی و اختیار معاملات از این دسته هستند.
📌مزایای قرارداد مشتقه:
قراردادهای مشتقه به دلایل مختلفی همچون دلایل زیر از سوی سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرند:
🔸 از مهم‌ترین جذابیت‌های معاملات مشتقه، دو طرفه بودن آن‌هاست. بدین معنی که معامله گران قادرند هم از روند صعودی و هم از روند نزولی یک دارایی پایه سود کسب کنند.
🔸 در صورت عمق قابل قبول حجم معاملات این بازار، سرعت بیشتر و قدرت نقدشوندگی بیشتری نسبت به معاملات نقدی دارد.
🔸 هزینه کمتری در بازار دارد و در نتیجه باعث فراهم شدن قابلیت اهرم میشود که از طریق آن حرکتی کوچکی در دارایی پایه منجر به تفاوت اساسی در ارزش قراردادهای فوق میشود. و بر این اساس می‌توانید بیش از سرمایه خود سود کنید یا اینکه به‌صورت کلی تمام سرمایه خود را از دست بدهید.
🔸 پوشش دهی و کاهش ریسک در دارایی پایه موضوع قرارداد.
🔸 دو طرف خریدار و فروشنده میتوانند پیش از پایان قرارداد، از معامله خارج شوند و زیان یا سود خود را شناسایی کنند.
📌قرارداد اختیار معامله: (option)
اختیار معامله یا آپشن یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است. اختیار معامله اوراق بهاداری است كه به موجب آن فروشنده اوراق متعهد میشود درصورت درخواست خریدار تعداد مشخصی از دارایی پایه را در آینده و به قیمت اعمال، معامله یا در صورت توافق طرفین، تسویه نقدی كند. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را در تاریخی مشخص (سررسید) به مبلغ تعیین شده‌ای (قیمت اعمال) بخرد یا بفروشد. فروشندۀ اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق (Premium) دریافت میكند.
برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد میشود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد كارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل كند. هر یک از خریدار و فروشنده میتوانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار كنند كه وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله میتواند به صورت اختیار فروش یا اختیار خرید باشد.
✅قرارداد اختیاری که به خریدار آن اجازه میدهد که دارایی را به قیمت مشخص خریداری کند اختیارخرید نامیده میشود. Call Option
✅قرارداد اختیاری که به خریدار آن اجازه میدهد که دارایی را به قیمت مشخص به فروش برساند اختیارفروش نامیده میشود. Put Option
قرارداد اختیار معامله امریکایی چیست؟
قرارداد اختیار معامله ای است که در سررسید و در هر زمان قبل از سررسید قابلیت اعمال توسط دارنده اختیار را دارد.
قرارداد اختیار معامله اروپائی چیست؟
قرارداد اختیار معامله ای است که فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال آن توسط دارنده اختیار وجود دارد. در حال حاضر تمامي قراردادهاي اختيار معامله حاضر در بورس تهران از نوع اروپايي هستند.
📌انواع قرارداد اختیارمعامله:
قرارداد اختیار معامله بیتفاوت: (ATM)[at the money]
قرارداد اختیار معامله‌ای كه قیمت اعمال آن با قیمت مبنای دارایی پایه برابر و یا خیلی نزدیک است.(قیمت اعمال اختیار، برابر قیمت روز سهم)
قرارداد اختیار معامله در زیان: (OTM)[out of the money]
در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀای كه قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه كمتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀای كه قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه بیشتر است، گفته میشود..(قیمت اعمال اختیار، بیشتر از قیمت روز سهم)
قرارداد اختیار معامله در سود: (ITM)[in the money]
در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله ای كه قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه بیشتر است، و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله ای كه قیمت اعمال آن از قیمت مبنای دارایی پایه كمتر است، گفته میشود.(قیمت اعمال اختیار، کمتر از قیمت روز سهم)
نماد معاملاتی:
قرارداد اختيار خرید معامله سهام، به این صورت تعريف میشود: حرف “ض”+ حداكثر 4 حرف از مشخصه نام سهم پايه در بازار نقد + عدد چهار رقمی به عنوان شمارنده. در قرارداد اختيار فروش معامله سهام، حرف اول با “ط” شروع میشود.
مثال:
نماد قرارداد اختيار خرید معامله سهم خودرو : ض + خود + 7075 (ضخود7075)
نماد قرارداد اختيار فروش معامله سهم خودرو : ط + خود + 7075 طخود7075
سهم پایه:
به سهام پذيرفته شده در بورس تهران گفته میشود. بازار مشتقه، بازاری‌ست که قیمتها بر اساس سهم پایه، ارزشگذاری میشود. مثال:
ضخود از دارایی پایه خودرو
ضجار از دارایی پایه وتجارت
طملی از دارایی پایه فملی
اندازه قرارداد:
در تعریف هر واحد قرارداد اختیار معامله “اندازه قرارداد” نیز معین میشود که دلالت بر تعداد سهام پایه ای دارد که طبق قرارداد در روز سررسید باید بین خریدار و فروشنده مبادله شود.
اندازه قرارداد ها بطور استاندارد در ابتدای تخصیص آنها 1000 سهم در نظر گرفته میشود.
اما گاهی در طی دوره باقیمانده تا سر رسید بدلیل افزایش یا کاهش سرمایه در سهم پایه، قیمت اعمال دستخوش تغییراتی میشود که اندازه قرارداد نیز به تبع آن تغییر میکند و متفاوت از 1000 عدد میشود. برای توضیح بیشتر در این مورد به بخش افزایش سرمایه رجوع کنید.
قیمت اعمال:
قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه درسررسید است؛ در حال حاضر این قیمت توسط سازمان بورس برای هر نماد اختیار از پیش تعیین و اعلام میشود. قیمت اعمال یک عدد بدون اعشار می باشد که طبق تعریف سازمان بورس، فاصله قیمتی بین قیمتهای اعمال مختلف یک سهم به شکل زیر تعریف شده (در زمان نگارش متن):
- برای قیمت های اعمال زیر 200 تومان با فاصله قیمتی هر 20 تومان؛
- برای بالاتر از 200 تا 500 تومان با فاصله قیمتی هر 50 تومان؛
- برای بالاتر از 500 تا 1000 تومان با فاصله قیمتی 100 تومان؛
- برای بالاتر از 1000 تا 2000 تومان با فاصله قیمتی هر 200 تومان؛
- و برای بالاتر از 2000 تومان فاصله قیمتی 400 تومان میباشد.
پرمیوم – Premium:
پرمیوم همان قیمت فعلی یک قرارداد اختیار معامله است و مبلغی است که بهنگام معامله یک قرارداد اختیار از طرف خریدار به فروشنده پرداخت میشود. این قیمت از دو بخش ارزش ذاتی و ارزش زمانی تشکیل شده است.
تاریخ سررسید:
یک تاریخ در آینده از قبل تعیین شده برای هر قرارداد اختیار است که روز پایان اعتبار آن قرارداد نیز میباشد. خریدار در این تاریخ مجاز به درخواست اعمال فیزیکی است و میبایست وجه اعمال اختیار خرید و یا سهم مورد نیاز جهت اعمال اختیار فروش را در اختیار داشته باشد تا قادر به ثبت درخواست اعمال خود باشد. فروشنده نیز در این این تاریخ متعهد به اجرای مفاد قرارداد است و در غیراینصورت اصطلاحا نکول کرده است و مشمول پرداخت هزینه نکول میشود.
دوره معاملاتی تعریف شده برای هر نماد حداکثر تا تاریخ سررسید آن میباشد و پس از آن متوقف شده و قابل معامله و اعمال نمیباشد و باطل محسوب میشود. تاریخ درخواست تسویه نقدی یک روز کاری قبل از تاریخ سررسید میباشد. مثال: قرارداد اختیار معامله ضاریان1204 دارای تاریخ سررسید 1400/12/15 میباشد بنابراین تا این تاریخ این نماد مجاز به معامله است و روز 15 اسفند روز اعمال فیزیکی این نماد میباشد.
بلک‌شولز ( قیمت منصفانه اختیارها):
در اوايل دهه ۱۹۷۰ ،آقايان «فيشر بلك»، «ميرن شولز» و «رابرت مرتون» گام بزرگی در قيمت گذاری اوراق اختيار معامله برداشتند. نتيجه كار آنها ارائه مدلی بود كه تحت عنوان «مدل بلك-شولز» معروف گشت و برآوردی نظری از قیمت اختیارات سبک اروپایی را به دست میدهد.
🔰 فرمولی که معروف است به بلک شولز، تابعی است از پارامترهای زیر:
– قیمت سهم پایه؛
– قیمت اعمال؛
– نرخ نوسانپذیری سهم پایه؛
– نرخ بهره بدون ریسک (یا بازده مورد انتظار)؛
– مدت زمان باقیمانده تا سررسید؛
– نرخ سود نقدی.
روز مانده:
تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید اختیار است: مثال: اختیار با سررسید 1400/07/07 در تاریخ 1400/05/01 تا روز سررسید 69 روز زمان دارد.
قیمت سر به سر یا به تعبیری قیمت تمام شده:
قیمتی است که چنانچه در سررسید سهم پایه در این قیمت معامله شود – خریدار یا فروشنده اختیار نه سود کرده و نه زیان. برای معاملات اختیار خرید – قیمت سربه سری از حاصل جمع قیمت اعمال اختیار با قیمت معامله (پرمیوم) آن اختیار بدست می آید. برای معاملات اختیار فروش – قیمت سربه سری از حاصل تفریق قیمت اعمال اختیار با قیمت معامله (پرمیوم) آن اختیار بدست می آید. این قیمت در روزهای مختلف قبل از سررسید متفاوت است اما برای کسیکه معامله انجام داده تغییر نمیکند.
بر این اساس چنانچه در روز سررسید، قیمت سهم پایه بیشتر از قیمت سربه سری معامله گر باشد خریدار اختیارخرید سود کرده و فروشنده آن ضرر و بالطبع برای خریدار اختیار فروش چنانچه قیمت بالای قیمت سر به سری معامله خود باشد، ضررکرده و فروشنده آن سود.
به درصد فاصله مثبت یا منفی قیمت سر به سری با قیمت روز سهم پایه درصد سر به سری گویند.
🔰 مثال : قیمت سهم خودرو در حال معامله روی قیمت 2100 ریال است – اختیارخرید خودرو با قیمت اعمال 1800 ریال در حال معامله به قیمت 550 ریال است. بنابراین قیمت سربه سری یا تمام شده برای معامله گران این اختیار میشود 2350 ریال و درصد سربه سری میشود 11.9+%. بعبارت دیگر چنانچه قیمت سهم پایه بیش از 11.9% رشد کند. خریدار این اختیارخرید در سررسید به سود خواهد رسید.
ارزش ذاتی:
این مقدار تفاوت بین قیمت نقدی دارایی پایه با قیمت اعمال اختیار معامله است. اگر این مقدار مثبت باشد، به عبارت دیگر این عدد بیانگر مقدار در سود بودن اختیار است. در نتیجه اختیار معامله‌ها(اختیار خرید و اختیار فروش) فقط زمانی دارای ارزش ذاتی هستند که در سود باشند. قرارداد اختیار خرید زمانی در ســود است که قیمت نقدی دارایی پایه، بیشتر از قیمت اعمال باشد.
برای مثال اختیار معامله خرید ســکه با قیمت اعمال ۹۵۰ هزار تومان، درصورتی‌که قیمت نقدی سکه یک میلیون تومان باشد، دارای ۵۰ هزار تومان ارزش ذاتی است.
قیمت اعمال – قیمت نقدی دارایی پایه = ارزش ذاتی قرارداد اختیار خرید. قرارداد اختیار فروش زمانی در ســود است که قیمت نقدی دارایی پایه کمتر از قیمت اعمال باشد، برای مثال اختیار معامله فروش سکه باقیمت اعمال ۹۵۰ هــزار تومان، درصورتی‌که قیمت نقدی ســکه ۹۰۰ هزار تومان باشد، دارای ۵۰ هزار تومان ارزش ذاتی است.
قیمت نقدی دارایی پایه – قیمت اعمال = ارزش ذاتی قرارداد اختیار فروش.
ارزش زمانی:
این مقدار برابر تفاوت بین ارزش ذاتی و قیمت اختیار معامله است. در واقع این عدد، مقداری است که باعث میشود اختیــار معامله‌ای به قیمتی بیشتر یا کمتر از ارزش ذاتی معامله شود.
ارزش ذاتی- قیمت اختیار = ارزش زمانی
به‌عنوان‌مثال اختیار معامله خرید سکه با قیمت اعمــال ۹۵۰ هزار تومان را در نظــر بگیرید. قیمت نقدی امروز در بازار برابر یک‌میلیون تومان اســت و این قرارداد در بورس کالا برای سر رسید دو ماه آینده، به قیمت ۷۰ هزار تومان معامله میشود؛ مشخص است که این اختیار در سود بوده و دارای ارزش ذاتی ۵۰ هزار تومان اســت. با توجه به اینکه دو ماه تا سررســید مانده، این اختیار دارای ارزش زمانی است. در واقع قرارداد اختیار خریدی که ۵۰ هزار تومان ارزش ذاتی دارد، به قیمت ۷۰ هزار تومان معامله میشود. درنتیجه ۲۰ هزار تومان بابت ارزش زمانی قرارداد پرداخت شده است.
ارزش زمانی با گذشت زمان و رســیدن به سررسید کاهش مییابد تا جایی که در روز سررسید اختیار تنها به‌اندازه ارزش ذاتی قیمت خواهد داشت. در این حالت اختیار یا ارزش ذاتی خواهد داشت و اختیار در سود خواهد بود یا ارزش ذاتی نخواهد داشــت و اختیار معامله در زیان است. پس در زمان سررسید رابطه زیر برقرار است:
ارزش ذاتی = قیمت اختیار معامله
منظور از موقعیت باز در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟
تعداد قراردادهای مشتری در هر نماد معاملاتی است که میتواند خرید یا فروش باشد. موقعیت باز خرید، نشان‌دهندۀ تعداد قراردادهایی است که خریدار قادر به اعمال آن است، و موقعیت باز فروش، نشان‌دهندۀ تعداد قراردادهایی است که فروشنده متعهد به اجرای آن در قالب موضوع قرارداد اختیار معامله است.
اندازه سهام هر قرارداد نیز در تعداد موقعیتها ضرب میشود.
وجه تضمین:
وجهی است كه برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت میشود.
وجه تضمین اضافی:
میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است كه متناسب با موقعیتهای باز و براساس ضوابط وجه تضمین تعیین میشود.
وجه تضمین اولیه:
وجه تضمینی كه برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز در قراردادهای اختیار معامله و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت میشود.
وجه تضمین جبرانی:
وجهی است كه باید مشتریان دریافت كننده اخطاریۀ افزایش وجه تضمین، نسبت به تودیع آن در حساب عملیاتی مشتری نزد كارگزار یا اتاق پایاپای تا سطح وجه تضمین لازم طبق مفاد دستورالعمل اقدام نماید.
حداقل وجه تضمین:
نسبتی از وجه تضمین لازم كه اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری نزد كارگزار كمتر از آن شود، منجر به صدور اخطاریۀ افزایش وجه تضمین میشود؛ در حال حاضر این مقدار برابر با 70% وجه تضمین لازم است
وجه تضمین لازم:
وجه تضمینی است كه به طور روزانه متناسب با موقعیتهای باز در قراردادهای اختیار معامله و براساس ضوابط وجه تضمین، تعیین میشود. وجه تضمین لازم از جمع وجه تضمین اولیه و پرمیوم اختیار معامله (قیمت پایانی هر روز اون نماد) بدست میآید. اگر وجه تضمین پرداخت شده از حداقل وجه تضمین كمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.
مثال: وجه تضمین یک قرارداد 40هزارتومن و آخرین قیمت پایانی آن نماد 12 تومان با اندازه قرارداد 1000 سهم است – بنابراین وجه تضمین لازم برای این قرارداد 52.000 تومان میشود.
وجه لازم برای انجام معاملات:
موقعیت باز خرید اختیار: (تعداد سفارش × اندازه قرارداد × پرمیوم)+ کارمزد خرید؛
بستن موقعیت باز خرید: در پنل تدبیر: کارمزد فروش و در پنل صحرا: نیاز ندارد.
موقعیت باز فروش اختیار: (تعداد سفارش × وجه تضمین اولیه) +(تعداد سفارش × اندازه قرارداد × پرمیوم) + کارمزد فروش
بستن موقعیت باز فروش: در پنل تدبیر: (تعداد سفارش × اندازه قرارداد × پرمیوم)+کارمزد خرید و در پنل صحرا: نیاز ندارد.
مفهوم اهرم در اختیار:
مفهوم اهرم در اختیار بطور ساده به معنی نسبت رشد یا افت ارزش اختیار یک سهم به نسبت رشد یا افت قیمت خود سهم میباشد. به مفهوم دیگر نسبت بازده سرمایه گذاری در بخش اختیار نسبت به بازده سرمایه گذاری در سهم پایه. به عبارتی اگر اهرم را برابر با مقدار X درنظر بگیریم بیانگر این است که با رشد A% سهم پایه – ارزش اختیار آن X برابر A% رشد میکند.
به طور کل اهرم‌های مالی این توان را دارند که با سرمایه کمتر به میزان بیشتری شاهد رشد سرمایه و یا افت سرمایه باشیم.
مثال:
🔰 برای مثال یک شخص میتواند با سرمایه 10 میلیون تومانی خود روزی که قیمت سهم خودرو 200 تومان است مالک 50.000 سهم خودرو شود و چنانچه سهم خودر طی کوتاه مدت 10% رشد کند و به قیمت 220 تومان برسد شاهد رشد 10% سرمایه خود باشد و ارزش سرمایه خود را به 11 میلیون تومان برساند.
🔰 اما اگر شخص دیگری بجای خریدن سهم خودرو، اختیارخرید سهم خودرو با قیمت اعمال 180 تومان را به ازا هر سهم 50 تومان خرید کند. میتواند اختیار خرید 200.000 سهم را در دست بگیرد و چنانچه سهم خودرو 10% رشد کند ارزش اختیار او به قیمت تقریبی هر سهم 70 تومن میرسد و در نتیجه ارزش دارایی او به 14 میلیون تومان افزایش یابد. میبینید که با رشد 10% قیمت سهم پایه – ارزش این اختیار 40% افزایش یافت در این حالت اصطلاحا اهرم این اختیار 4 بوده است.
اغلب بدلیل پیچیدگی فرمول محاسبه اهرم، برای تقریب و ساده سازی از روش تقسیم قیمت سهم پایه بر قیمت ارزش اختیار(پرمیوم) استفاده میشود. در مثال زده شده فوق از حاصل تقسیم قیمت 200 تومانی سهم خودرو بر قیمت 50 تومانی ارزش اختیار، به عدد 4 میرسیم که نشاندهنده اهرم این اختیار در این مقطع است.
این روش برای قیمتهای اعمال نزدیک و پایینتر از سهم پایه تخمین مناسبی است. اما هرچه قیمت اختیار بالاتر از قیمت سهم پایه شود، اعدادی غیرواقعی و بسیار بزرگتر از نرخی میشود که در عمل اتفاق می‌افتد. برای محاسبه اهرم این نوع اختیارها روشهای دیگری وجود دارد ازجمله روش محاسبه اهرم بر حسب دلتا.
نکته:
به همان میزان که اهرم در میزان سودآوری و رشد سرمایه تاثیر دارد، میزان ریسک سرمایه گذاری نیز افزایش مییابد. چنانچه در مثال آخر قیمت سهم پایه 10% افت کند و به قیمت 180 تومن برسد، ارزش اختیار خریداری شده در مثال نیز به قیمت تقریبی 30 تومان میرسد و شاهد افت 40% در ارزش دارایی خواهیم بود.
ضرایب پوشش ریسک که عموما تحت عنوان ضرایب یونانی ها شناخته میشوند، پارامترهایی برای سنجش مقدار تغییر ارزش قرارداد اختیارمعامله نسبت به تغییر یک واحد از هر یک از پارامترهای موثر در ارزش اختیارمعامله میباشند. فرمول های محاسباتی ضرایب پوشش ریسک، از گرفتن مشتق درجه اول یا دوم از فرمول مدل بلک-شولز حاصل میشوند. این ضرایب ضمن کمک به تحلیل بازار، زمینه ای فراهم میکنند تا سرمایه گذار با استفاده از آنها بتواند یک پرتفوی متشکل از دارایی پایه و اختیار معاملات روی آن دارایی را که در برابر ریسک بروز شرایط غیرقابل پیشبینی و نواسانات قیمتی بازار پوشش داده شده باشد، ایجاد نماید.
دلتا:
دلتا بیانگر تغییر ارزش اختیار در برابر تغییر یک واحد ارزش دارایی پایه است با در نظر گرفتن ثابت ماندن سایر پارمترهای موثر بر ارزش اختیار.
بعبارتی بیان میکند با افزایش یا کاهش یک واحد به قیمت دارایی پایه، چه میزان ارزش اختیار زیاد یا کم میشود.
بطور مثال چنانچه دلتای یک اختیار 0.6 باشد به این مفهوم است که هنگامیکه قیمت دارایی پایه 1 ریال افزایش یابد، قیمت آن اختیار 0.6 ریال افزایش مییابد.
گاما:
گاما بیانگر نرخ تغییرات دلتا میباشد که از مشتق اول دلتا بدست میآید. بعبارتی بیان میکند با افزایش یا کاهش یک واحدی قیمت دارایی پایه، دلتای یک اختیار خاص به چه میزان افزایش یا کاهش مییابد.
تتا:
تتا بیانگر نرخ کاهش ارزش اختیار در برابر گذشت زمان در بازه زمانی باقیمانده تا سررسید میباشد. تتا در آخرین روزهای باقیمانده تا سررسید افزایش چشمگیری دارد. (زوال زمانی)
وگا:
بیانگر نرخ تغییر ارزش اختیار در برابر تغییر نوسانپذیری میباشد.
رو:
بیانگر نرخ تغییرات ارزش اختیار در برابر تغییر نرخ بهره میباشد. کاربردی از حساسیتهای یونانی برای معامله گران اختیارات
📌 نوسان پذیـری (تاریخی):
برآوردی از دامنه نوسان احتمالی قیمت دارایی پایه در یک بازه مشخص زمانی از آینده میباشد، که از داده های تاریخی دارایی پایه در یک بازه زمانی معین بدست میآید.
فرآینده محاسبه به این شکل است که ابتدا قیمتهای پایانی تعدیل شده دارایی پایه در یک بازه زمانی معین استخراج میشود، پس از بدست آوردن بازده های روزانه براساس قیمتهای پایانی تعدیل شده، انحراف معیار بازده‌ها محاسبه میشود. مقدارحاصله تا این مرحله، به منزله نوسانپذیری روزانه میباشد. برای تبدیل آن به نوسانپذیری سالیانه، باید مقدار انحراف معیار بدست آمده را در مجذور تعداد روزهای معاملاتی دارایی پایه مورد نظر در طول یک سال ضرب نمود. معمولاً، هرچه نوسـان پذیری اوراق یا شاخص بیشتر باشد، سرمایه گذاری در اوراق بهادار پر مخاطره تر خواهد بود.
نوسـان پذیری به میزان عدم قطعیت یا ریسک میزان تغییرات ارزش هر نوع اوراق بهاداری اشاره دارد. نوسـان پذیری بالا به این معنی است که ارزش اوراق بهادار برای مثال قیمت سهام میتواند در محدوده بزرگتری نوسان کند و بالا و پایین برود. این یعنی قیمت سهام در طول بازه زمانی کوتاهی میتواند به‌طور چشمگیری در هر دو جهت تغییر کند، اما تغییرات در ارزش با یک سرعت ثابت در طول زمان اتفاق می افتد.
📌نوسانپذیری ضمنی:
در بخش محاسبه قیمت اختیار به روش بلک شولز گفتیم که یکی از پارامترهای مورد نیاز، نوسانپذیری تاریخی آن سهم است. حال چنانچه ما قیمتهای مورد معامله یک اختیارسهم را مدنظر قرار دهیم میتوان بر اساس آن میزان انتظار معامله گران بازار در مورد نوسانپذیری یک سهم را بررسی کرد.
بعبارتی با محاسبه نوسانپذیری ضمنی و قراردادن آن در فرمول بلک شولز به قیمتی که هم اکنون توسط معامله گران در حال معامله است میرسیم.
اگر در مدل ارزشگذاری به روش بلک شولز، ارزش اختیار معامله به عنوان متغییر معلوم در نظر گرفته شود، با مجهول قراردادن نوسانپذیری و حل این معادله، مقدار بدست آمده نوسانپذیری ضمنی نامیده میشود.
حل معادله فوق بدلیل ساختار جبری پیچیده، از طریق روشهای معمولی ممکن نبوده و باید با یکی از روشهای عددی تخمین زده شود. روش متداول با شروع از یک مقدار اولیه فرضی برای نوسانپذیری آغاز میگردد و پس از تکرار کافی محاسبات میتواند به جواب بهینه نزدیک گردد.
اغلب تحلیلگران، نوسـانپذیری های ضمنی را با استفاده از اختیار معامله های قراردادهایی که به صورت فعال در بازار معامله می شوند، محاسـبه میکنند و با استفاده از آنها قیمت اختیار معامله‌های همان سـهم را که به صورت فعال در بازار معامله نمیشوند، را محاسبه میکنند.
📌افزایش سرمایه:
در افزایش سرمایه دارایی پایه یکی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس، منجر به : تعدیل قیمت اعمال و اندازه قراردادهای اختیار معامله و سقف موقعیتهای آن گروه اختیار معامله میشود.
در این صورت، بورس پیش از بازگشایی نماد، قراردادهای اختیار معامله به شرح زیر تغییرات لازم را انجام میدهد:
1- قیمت اعمال تعدیل شده:
قیمت اعمال تعدیل شده جدید برابر میشود با حاصل ضرب (قیمت اعمال فعلی) در (قیمت نظری سهم پایه پس از اقدام شرکتی) تقسیم بر (قیمت پایانی سهم پایه در آخرین روز قبل از مؤثرشدن اقدام شركتی)
2- اندازه قرارداد تعدیل شده:
اندازه قرارداد تعدیل شده جدید برابر میشود با حاصلضرب (اندازه قرارداد فعلی) در (قیمت اعمال قبلی) تقسیم بر (قیمت اعمال تعدیل شده جدید)
تبصره۱ :
اگر اندازه قرارداد تعدیل شده شامل جزء اعشاری باشد، عدد حاصل به نزدیکترین عدد صحیح گرد میشود.
تبصره۲ :
پس از اقدام شرکتی و قبل از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله، تغییرات از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم میرسد.
📌تقسیم سود:
چنانچه دارایی پایه موضوع قرارداد، سهام یکی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس باشد، تصویب تقسیم سود سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیار معامله میشود. در این صورت، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیار معامله، تغییرات لازم را به شرح زیر انجام میدهد:
قیمت اعمال تعدیل شده = سود تقسیمی مصوب مجمع − قیمت اعمال
در محاسبات ارزشگذاری بلک‌شولز این مقدار به صورت عدد حقیقی مثبت و برحسب درصد وارد میشود. مثلا اگر سهم پایه 12000 و سود تقسیمی 1200 باشد، در این صورت نسبت سود نقدی بصورت 10% درج میشود.
📌خالی فروشی یا اصطلاحا نیکد یا لُخت (naked):
وقتی یک نفر یک اختیار را میفروشد بدون داشتن پشتوانه جهت پوشش ریسک آن، اصطلاحاً خالی فروشی کرده. بطور مثلا بدون داشتن سهم پایه اقدام به فروش اختیارخرید آن سهم میکند. اصطلاحا گفته میشود پوزیشن نیکد باز کرده. به خالی فروش اختیارخرید در اصل نیکد کال (naked call) میگویند ولی چون بیشتر این امر روی اختیار خریدها انجام میشود به آن نیکد تنها هم گفته میشود. اما ما در اصل نیکد پوت هم داریم که به معنی خالی فروشی قرارداد اختیار فروش هست. یعنی بدون داشتن موقعیتی که باعث کم شدن ریسک این معامله شود تنها اقدام به فروختن یک اختیار کرده ایم.
