اندیکاتور RSI چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد؟

یاد بگیرید چگونه با تحلیل اشباع خرید و فروش و واگرایی‌ها، بهترین نقاط ورود و خروج را با استفاده از اندیکاتور RSI بیابید.

اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال

اندیکاتور RSI (Relative Strength Index) یا شاخص قدرت نسبی، یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که توسط جی. ولز وایلدر در سال ۱۹۷۸ معرفی شد.

این اندیکاتور به معامله‌گران کمک می‌کند تا قدرت روند را ارزیابی کرده و نقاط احتمالی بازگشت قیمت را شناسایی کنند.

در این مقاله جامع، همه چیز را درباره RSI بررسی خواهیم کرد؛ از نحوه محاسبه و تنظیمات پیش‌فرض گرفته تا استراتژی‌های معاملاتی پیشرفته.

همچنین، کاربرد RSI در بازارهای مالی ایران، مزایا و معایب آن و نحوه ترکیب RSI با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال را بررسی خواهیم کرد. راهنمای زیر برای تمامی معامله‌گران، از مبتدی تا حرفه‌ای، مناسب است.

اندیکاتور RSI چیست؟

اندیکاتور RSI یک اسیلاتور مومنتومی است که مقدار آن بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند.

• اگر مقدار RSI بالای ۷۰ باشد، نشان‌دهنده اشباع خرید است، یعنی قیمت بیش از حد رشد کرده و احتمال اصلاح قیمت وجود دارد.
• اگر مقدار RSI زیر ۳۰ باشد، نشان‌دهنده اشباع فروش است، یعنی قیمت بیش از حد افت کرده و احتمال بازگشت صعودی وجود دارد.

مفهوم اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold)

اشباع خرید و اشباع فروش مفاهیمی هستند که به شرایطی در بازار اشاره دارند که در آن قیمت دارایی به سطحی غیرعادی و افراطی رسیده است. این وضعیت‌ها معمولاً نشان‌دهنده احتمال بازگشت قیمت یا اصلاح آن هستند.

اندیکاتورهای مختلفی برای شناسایی این سطوح استفاده می‌شوند، اما یکی از معروف‌ترین آن‌ها اندیکاتور RSI (شاخص قدرت نسبی) است.

اشباع خرید (Overbought) به حالتی گفته می‌شود که قیمت دارایی بیش از حد رشد کرده و احتمال کاهش آن افزایش یافته است.

اشباع فروش (Oversold) به حالتی گفته می‌شود که قیمت دارایی بیش از حد کاهش یافته و احتمال افزایش آن بالا رفته است.

اشباع خرید (Overbought) چیست؟

اشباع خرید وضعیتی است که در آن قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی کوتاه، بیش از حد افزایش یافته و معامله‌گران بسیاری در حال خرید آن هستند.

معمولاً زمانی که مقدار RSI به بالای ۷۰ برسد، می‌گوییم که دارایی در شرایط اشباع خرید قرار دارد.

چرا اشباع خرید اتفاق می‌افتد؟
۱. افزایش شدید تقاضا: زمانی که تعداد زیادی از معامله‌گران اقدام به خرید یک دارایی می‌کنند، قیمت آن به سرعت افزایش می‌یابد.
2. هیجانات بازار: احساسات سرمایه‌گذاران، اخبار مثبت یا انتشار گزارش‌های مالی خوب می‌تواند منجر به افزایش شدید قیمت شود.
3. حرکات سفته‌بازانه: در برخی مواقع، سفته‌بازان و نوسان‌گیران با ایجاد هیجان در بازار، موجب افزایش قیمت بیش از حد یک دارایی می‌شوند.

نشانه‌های اشباع خرید:
 RSI بالای ۷۰
 رشد قیمت با شیب تند و بدون اصلاح
فاصله زیاد قیمت از میانگین متحرک
تشکیل کندل‌های قوی صعودی متوالی

چگونه از اشباع خرید برای تصمیم‌گیری در معاملات استفاده کنیم؟

1. انتظار برای اصلاح قیمت: اگر RSI به بالای ۷۰ رسید، ممکن است بازار در آستانه اصلاح نزولی قرار گیرد، پس بهتر است از ورود به معاملات خرید جدید خودداری کنید.
2. جستجوی واگرایی منفی: اگر قیمت در حال رشد باشد ولی RSI سقف‌های پایین‌تر بزند، احتمال کاهش قیمت بیشتر می‌شود.
3. استفاده از سایر اندیکاتورها: ترکیب RSI با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند MACD یا میانگین‌های متحرک می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم بهتری بگیرید.

اشباع فروش (Oversold) چیست؟

اشباع فروش به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی کوتاه، بیش از حد کاهش یافته و معامله‌گران بسیاری در حال فروش آن هستند.

معمولاً زمانی که مقدار RSI به زیر ۳۰ برسد، می‌گوییم که دارایی در شرایط اشباع فروش قرار دارد.

چرا اشباع فروش اتفاق می‌افتد؟

1. افزایش شدید عرضه: زمانی که تعداد زیادی از معامله‌گران اقدام به فروش دارایی می‌کنند، قیمت به شدت کاهش می‌یابد.
2. انتشار اخبار منفی: خبرهای نامطلوب درباره یک شرکت، ارز یا بازار باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران دارایی خود را بفروشند.
3. حالت وحشت در بازار: در برخی مواقع، ترس از افت بیشتر قیمت باعث می‌شود که معامله‌گران دارایی خود را با هر قیمتی بفروشند.

نشانه‌های اشباع فروش:
RSI زیر ۳۰
کاهش قیمت با شیب تند و بدون اصلاح
فاصله زیاد قیمت از میانگین متحرک
تشکیل کندل‌های نزولی متوالی

چگونه از اشباع فروش برای تصمیم‌گیری در معاملات استفاده کنیم؟

1. انتظار برای بازگشت قیمت: وقتی RSI به زیر ۳۰ می‌رسد، ممکن است بازار آماده بازگشت صعودی باشد.
2. جستجوی واگرایی مثبت: اگر قیمت در حال کاهش باشد ولی RSI کف‌های بالاتر بزند، احتمال افزایش قیمت بیشتر می‌شود.
3. بررسی حجم معاملات: افزایش حجم معاملات در نزدیکی اشباع فروش می‌تواند نشانه‌ای از تغییر روند باشد.

چرا همیشه نباید فقط به اشباع خرید و اشباع فروش تکیه کنیم؟

اشباع خرید و اشباع فروش به معنی تغییر قطعی روند نیست!
ممکن است یک دارایی در حالت اشباع خرید قرار بگیرد اما همچنان به رشد خود ادامه دهد. همچنین، ممکن است یک دارایی در اشباع فروش باشد اما همچنان به افت خود ادامه دهد.

بهتر است RSI را همراه با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده کنید، مانند:

• حمایت و مقاومت
• واگرایی‌ها
• الگوهای کندلی (مثل چکش یا ستاره صبحگاهی)
• میانگین‌های متحرک (MA50 و MA200)
• MACD و Bollinger Bands

نمونه‌های واقعی از اشباع خرید و اشباع فروش در بازار

مثال ۱: بیت‌کوین و اشباع خرید

• در بازار صعودی سال ۲۰۲۱، قیمت بیت‌کوین چندین بار در شرایط اشباع خرید (RSI بالای ۷۰) قرار گرفت، اما همچنان رشد خود را ادامه داد.

مثال ۲: بازار بورس ایران و اشباع فروش

• در سقوط بازار بورس ایران در سال ۱۳۹۹، بسیاری از سهم‌ها به اشباع فروش (RSI زیر ۳۰) رسیدند، اما برخی از آن‌ها برای ماه‌ها در همین وضعیت باقی ماندند.

مناطق اشباع خرید و اشباع فروش

اشباع خرید (RSI بالای ۷۰) → احتمال کاهش قیمت
اشباع فروش (RSI زیر ۳۰) → احتمال افزایش قیمت

نکته مهم:
اشباع خرید و اشباع فروش به تنهایی سیگنال خرید و فروش نیستند! همیشه باید این سطوح را همراه با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال بررسی کنید.

بهترین استراتژی: ترکیب RSI با واگرایی‌ها، سطوح حمایتی و مقاومتی، و الگوهای کندلی برای افزایش دقت تحلیل.

تنظیمات پیش‌فرض و تغییرات مناسب RSI

تنظیمات پیش‌فرض RSI معمولاً به این صورت است:

• دوره ۱۴: مناسب برای معامله‌گران نوسانی
• دوره ۷: مناسب برای معاملات کوتاه‌مدت و بازارهای پرنوسان
• دوره ۲۱: مناسب برای معاملات بلندمدت و تایم‌فریم‌های بالا

چگونه RSI را روی نمودار تنظیم کنیم؟

برای اضافه کردن RSI در متاتریدر یا تریدینگ ویو:

۱. وارد بخش اندیکاتورها شوید.

۲. عبارت RSI را جستجو کنید و روی آن کلیک کنید.

۳. تنظیمات را بررسی کرده و مقدار ۱۴ را برای دوره RSI انتخاب کنید

نحوه استفاده از RSI در تحلیل تکنیکال

تفسیر RSI برای تعیین روند بازار

RSI بالای ۵۰: نشانه‌ای از یک روند صعودی قوی است.

RSI زیر ۵۰: نشانه‌ای از یک روند نزولی است.

RSI بین ۴۵ تا ۵۵: نشان‌دهنده بازار خنثی است.

واگرایی‌های RSI (Divergence) و کاربرد آن‌ها

واگرایی (Divergence) چیست؟

واگرایی زمانی رخ می‌دهد که رفتار قیمت و رفتار اندیکاتور RSI با یکدیگر هماهنگ نباشند. این اتفاق معمولاً هشداری از تغییر روند بازار را به معامله‌گران می‌دهد.

واگرایی‌ها یکی از قوی‌ترین سیگنال‌هایی هستند که RSI ارائه می‌دهد، زیرا می‌توانند احتمال بازگشت قیمت را مشخص کنند.

انواع واگرایی‌ها در RSI:

1. واگرایی مثبت (Bullish Divergence) – سیگنال خرید
2. واگرایی منفی (Bearish Divergence) – سیگنال فروش
3. واگرایی مخفی (Hidden Divergence) – ادامه روند

واگرایی مثبت (Bullish Divergence)

نشانه احتمال افزایش قیمت

تعریف:

واگرایی مثبت زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک کف جدید ایجاد کند، اما RSI کف بالاتری بسازد. این نشان می‌دهد که علی‌رغم کاهش قیمت، قدرت فروشندگان در حال کاهش است و احتمال بازگشت قیمت به سمت بالا وجود دارد.

نحوه شناسایی:

1. قیمت یک کف جدید پایین‌تر از کف قبلی می‌زند.
2. RSI کف بالاتر از کف قبلی ثبت می‌کند.
3. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف فروشندگان و احتمال صعود قیمت است.

 استراتژی معاملاتی:

• منتظر تایید بمانید! واگرایی مثبت به‌تنهایی کافی نیست. باید منتظر شکست مقاومت یا نشانه‌هایی از برگشت قیمت بمانید.
• می‌توانید RSI را با سطوح حمایتی، الگوهای کندلی (مثل چکش)، یا میانگین‌های متحرک ترکیب کنید.
• ورود به معامله خرید زمانی که RSI از سطح ۳۰ عبور کند و به سمت بالا حرکت کند.

مثال واقعی:

فرض کنید قیمت بیت‌کوین از ۲۵,۰۰۰ دلار به ۲۰,۰۰۰ دلار کاهش پیدا کند، اما در همان زمان RSI از مقدار ۲۸ به ۳۵ افزایش یابد.
این مقدار نشان می‌دهد که اگرچه قیمت کاهش یافته، ولی قدرت فروشندگان کمتر شده و احتمال رشد قیمت وجود دارد.

واگرایی منفی (Bearish Divergence)

نشانه احتمال کاهش قیمت

تعریف:

واگرایی منفی زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک سقف جدید ایجاد کند، اما RSI سقف پایین‌تری ثبت کند. این نشان می‌دهد که علی‌رغم افزایش قیمت، قدرت خریداران در حال کاهش است و احتمال افت قیمت وجود دارد.

نحوه شناسایی:

1. قیمت یک سقف جدید بالاتر از سقف قبلی می‌زند.
2. RSI سقف پایین‌تر از سقف قبلی می‌سازد.
3. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف خریداران و احتمال نزول قیمت است.

 استراتژی معاملاتی:

• منتظر تایید بمانید! واگرایی منفی به‌تنهایی کافی نیست. باید منتظر شکست حمایت یا نشانه‌هایی از برگشت قیمت بمانید.
• ترکیب واگرایی منفی با الگوهای کندلی نزولی (مثل مرد آویزان)، مقاومت‌های قوی، و شاخص MACD می‌تواند دقت تحلیل را افزایش دهد.
• ورود به معامله فروش زمانی که RSI از سطح ۷۰ به سمت پایین حرکت کند.

مثال واقعی:

فرض کنید قیمت سهام اپل از ۱۵۰ دلار به ۱۷۰ دلار افزایش یابد، اما در همان زمان RSI از مقدار ۷۸ به ۷۲ کاهش یابد.
این میزان نشان می‌دهد که اگرچه قیمت افزایش یافته، ولی قدرت خریداران کمتر شده و احتمال اصلاح نزولی قیمت وجود دارد.

واگرایی مخفی (Hidden Divergence)

نشانه ادامه روند فعلی

تعریف:

واگرایی مخفی زمانی رخ می‌دهد که روند اصلی قیمت ادامه پیدا کند، اما RSI بر خلاف جهت حرکت قیمت، کف یا سقف جدیدی ثبت کند.

واگرایی مخفی مثبت:

• قیمت کف بالاتر می‌سازد، اما RSI کف پایین‌تر ایجاد می‌کند.
• نشان‌دهنده ادامه روند صعودی است.

واگرایی مخفی منفی:

• قیمت سقف پایین‌تر می‌سازد، اما RSI سقف بالاتر ایجاد می‌کند.
• نشان‌دهنده ادامه روند نزولی است.

 نحوه شناسایی:

• در روند صعودی: قیمت کف بالاتری می‌زند، اما RSI کف پایین‌تر می‌سازد.
• در روند نزولی: قیمت سقف پایین‌تری می‌زند، اما RSI سقف بالاتر می‌سازد.

استراتژی معاملاتی:

• در واگرایی مخفی مثبت: ورود به معامله خرید در جهت روند صعودی.
• در واگرایی مخفی منفی: ورود به معامله فروش در جهت روند نزولی.

مقایسه انواع واگرایی‌ها

 نکات کلیدی درباره واگرایی‌ها

واگرایی‌ها همیشه تغییر روند را تضمین نمی‌کنند! باید آن‌ها را با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال ترکیب کنید.
واگرایی در تایم‌فریم‌های بالاتر قوی‌تر است. واگرایی در تایم‌فریم‌های روزانه و هفتگی اعتبار بیشتری دارد.
ترکیب واگرایی‌ها با حمایت و مقاومت و کندل‌استیک‌ها می‌تواند دقت تحلیل را افزایش دهد.
همیشه منتظر تایید بمانید. اگر تنها بر اساس واگرایی معامله کنید، ممکن است گرفتار سیگنال‌های اشتباه شوید.

واگرایی مثبت RSI → احتمال رشد قیمت
واگرایی منفی RSI → احتمال افت قیمت
واگرایی مخفی → ادامه روند فعلی

بهترین روش استفاده از واگرایی‌ها: ترکیب RSI با سطوح حمایت و مقاومت، میانگین‌های متحرک، MACD، و الگوهای کندلی برای افزایش دقت پیش‌بینی.

استراتژی‌های معاملاتی با RSI

استراتژی شکست سطح ۵۰

ورود به معامله خرید وقتی RSI از ۵۰ عبور کند و روند صعودی تأیید شود.

ورود به معامله فروش وقتی RSI زیر ۵۰ برود و روند نزولی تأیید شود.

استراتژی ترکیب RSI با میانگین متحرک (MA)

RSI بالای ۵۰ و قیمت بالای MA 50 → سیگنال خرید قوی

RSI زیر ۵۰ و قیمت زیر MA 50 → سیگنال فروش قوی

استراتژی ترکیب RSI با MACD

RSI از ۳۰ عبور کند + کراس صعودی MACD → سیگنال خرید

RSI از ۷۰ عبور کند + کراس نزولی MACD → سیگنال فروش

مزایا و معایب RSI

مزایای RSI

1. سادگی در استفاده و تفسیر

یکی از بزرگ‌ترین مزایای RSI، سادگی در تفسیر و استفاده است. معامله‌گران می‌توانند تنها با بررسی مقدار این اندیکاتور، دیدگاه کلی درباره روند بازار داشته باشند:

• RSI بالای ۷۰ → اشباع خرید → احتمال اصلاح قیمت
• RSI زیر ۳۰ → اشباع فروش → احتمال بازگشت صعودی

نیازی به دانش پیچیده ریاضی یا محاسبات سنگین ندارد و به راحتی در پلتفرم‌های معاملاتی مانند متاتریدر و تریدینگ‌ویو قابل دسترسی است.

2. تشخیص سریع نقاط بازگشتی قیمت

RSI به معامله‌گران کمک می‌کند که نقاط احتمالی بازگشت قیمت را سریع‌تر شناسایی کنند.

• اگر RSI به محدوده ۷۰ نزدیک شود، می‌توان انتظار کاهش قیمت را داشت.
• اگر RSI به محدوده ۳۰ نزدیک شود، می‌توان انتظار افزایش قیمت را داشت.

همچنین، واگرایی‌های RSI می‌توانند هشداری از تغییر روند باشند.

3. قابل ترکیب با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال

RSI می‌تواند همراه با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده شود تا دقت سیگنال‌ها افزایش یابد. برخی از بهترین ترکیب‌ها شامل:
RSI + میانگین متحرک (MA): عبور RSI از ۵۰ همراه با شکست MA یک سیگنال قوی است.
RSI + MACD: تأیید واگرایی‌های RSI با کراس MACD می‌تواند قدرت سیگنال را افزایش دهد.
RSI + سطوح حمایت و مقاومت: بررسی RSI در نزدیکی این سطوح می‌تواند نقاط ورود و خروج مناسبی ارائه دهد.

4. مناسب برای انواع بازارها و تایم‌فریم‌ها

RSI در بازارهای مختلف از جمله فارکس، سهام، ارزهای دیجیتال و کالاها کاربرد دارد.
همچنین، معامله‌گران می‌توانند با تغییر تنظیمات دوره RSI، آن را برای تایم‌فریم‌های مختلف تنظیم کنند:

• RSI ۷ برای معاملات کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری
• RSI ۱۴ (پیش‌فرض) برای معاملات میان‌مدت
• RSI ۲۱ برای معاملات بلندمدت و تایم‌فریم‌های بالاتر

معایب اندیکاتور RSI

1. سیگنال‌های اشتباه در بازارهای بدون روند (Ranging Market)

RSI در بازارهای رونددار عملکرد بهتری دارد. اما در بازارهای رِنج (خنثی)، ممکن است سیگنال‌های اشتباهی بدهد.

• مثلاً در بازارهای خنثی، RSI ممکن است چندین بار به محدوده ۳۰ یا ۷۰ برسد ولی قیمت تغییر روند ندهد.
• در چنین شرایطی، معامله‌گران ممکن است به اشتباه معاملات زودهنگام باز کنند و ضرر کنند.

🔹 راه‌حل: ترکیب RSI با سطوح حمایت و مقاومت یا استفاده از تایم‌فریم‌های بالاتر برای فیلتر کردن سیگنال‌های اشتباه.

2. نیاز به ترکیب با سایر اندیکاتورها برای دقت بیشتر

RSI به‌تنهایی نمی‌تواند به‌عنوان یک سیستم معاملاتی کامل استفاده شود. بسیاری از معامله‌گران تنها بر اساس RSI معامله می‌کنند، اما این کار باعث ورود زودهنگام یا دیرهنگام به معاملات می‌شود.

بهترین ترکیب‌ها برای افزایش دقت RSI:
RSI + MACD → تأیید روند و سیگنال ورود
RSI + Bollinger Bands → بررسی قدرت حرکت قیمت
RSI + حجم معاملات → بررسی اعتبار سیگنال‌ها

3. محدودیت در تشخیص روندهای قوی

گاهی اوقات RSI در یک روند صعودی قوی، برای مدت طولانی در محدوده اشباع خرید (بالای ۷۰) باقی می‌ماند یا در یک روند نزولی قوی، برای مدت طولانی در اشباع فروش (زیر ۳۰) می‌ماند.

• مثال: در بازار صعودی بیت‌کوین در سال ۲۰۲۱، RSI مدت‌ها بالای ۷۰ باقی ماند، اما قیمت همچنان افزایش یافت.
• نتیجه: اگر معامله‌گران فقط به RSI توجه می‌کردند و به محض ورود به اشباع خرید می‌فروختند، فرصت‌های بزرگی را از دست می‌دادند.

راه‌حل: در روندهای قوی، بهتر است از RSI با دوره‌های طولانی‌تر (مثلاً ۲۱) استفاده کرد و آن را با سایر اندیکاتورها ترکیب کرد.

4. عدم ارائه سطوح حد ضرر و حد سود

RSI فقط نشان می‌دهد که قیمت در محدوده اشباع خرید یا فروش است، اما سطوح دقیق حد ضرر و حد سود را مشخص نمی‌کند.

راه‌حل:
ترکیب RSI با حمایت و مقاومت برای تعیین نقاط خروج مناسب
استفاده از ATR (اندیکاتور میانگین محدوده واقعی) برای تنظیم حد ضرر

جمع‌بندی نهایی

اندیکاتور RSI ابزار مناسبی برای تشخیص سطوح اشباع خرید و فروش و واگرایی‌ها است، اما به‌تنهایی کافی نیست. برای افزایش دقت، بهتر است آن را با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال ترکیب کنید و در کنار آن، تاییدیه‌های دیگری از بازار بگیرید.

• پشتیبانی مناسب در تحلیل، استراتژی های معاملاتی و مدیریت ریسک و سرمایه خود را در خدمات ما از جمله درخواست تحلیل سهم، اکسپرت مدیریت سرمایه و سفارش اکسپرت انتخاب کنید.