📌 هج کردن یا پوشش ریسک (Hedging)
✅ به حالتی از ترکیب همزمان دو یا چند معامله با استفاده از یک یا چند ابزار مختلف مالی میگویند که روند سوددهی و ضرر خلاف همدیگر دارند و جهت جبران ضررهای نهفته ناشی از نوسانات شدید و نامطلوب قیمت – که عموما بر خلاف انتظار ماست – بر روی سرمایه گذاری اصلی انجام میشود.
برتری ها:
+ مهمترین برتری این روش سرمایه گذاری پوششی، حفاظت از اصل سرمایه در برابر ریسکهای عوامل داخلی یا خارج از بازار همچون اتفاقات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است.
+ کاهش زمان بازبینی، نظارت و کنترل روند سرمایه گذاری
ایرادها:
– از آن سود یکی از ایرادهای این روش محدود کردن سود سرمایه گذاری است .
– پوشش ریسک در اغلب مواقع رایگان نیست و باعث افزایش مبلغ سرمایه گذاری میشود.
بسیاری از استراتژیهای معاملاتی در حوزه اختیار و آتی به نوعی زیرمجموعه هجینگ قرار میگیرند مانند آربیتراژ قراردادهای آتی و یا کاورد کال و انواع اسپردها.
همچنین گاهی معامله همزمان بر روی دو سهم یا کالا مختلف میتواند باعث پوشش ریسک شود چون سود و زیان معامله دوم همواره در جهت عکس سود و زیان معامله اول حرکت میکند مانند فروش قرارداد آتی طلا و خرید دلار جهت پوشش ریسک نوسانات دلار بر روی قرارداد آتی طلا و در نتیجه قرارداد آتی طلا تنها از نوسانات انس طلا پیروی میکند.
🔶 مثال ها:
پوشش ریسک تا حدودی مشابه گرفتن یک بیمه نامه است. اگر صاحب خانه ای در یک منطقه سیل خیز هستید، می خواهید از آن دارایی در برابر خطر سیل محافظت کنید – به عبارت دیگر – با گرفتن بیمه سیل از آن محافظت کنید. در این مثال، شما نمی توانید از وقوع سیل جلوگیری کنید، اما می توانید از قبل برای کاهش خطرات در صورت وقوع سیل برنامه ریزی کنید.
در بازارهای مختلف دنیا خرید همزمان دارایی پایه و اختیارفروش آن یکی از روشهای مرسوم بیمه سهم ست.
مثلا دیگر استراتژی اسپرد خرسی است (Bear Call Spread) در بازاری که احتمال روند نزولی دارایی پایه بیش از صعود آن است. فروش اختیار خرید با قیمت اعمال پایینتر و خرید اختیارخرید با قیمت اعمال بالاتر.
مثال واضحتر فروش ضخود2018 و خرید ضخود2019 یا بالاتر.
📌استراتژیها بر چهار نوعند:
همگن – ناهمگن – چندتایی – زمانی
هدف از چیدن استراتژی، محدود کردن سود و زیان معاملات است.
✅استراتژی همگن:
دو قرارداد اختیار خرید یا دو قرارداد اختیار فروش، با سررسیدهای یکسان و قیمت اعمال متفاوت، که همزمان یکی خریده و یکی فروخته میشود.
✅استراتژی ناهمگن:
ترکیبهای مختلفی از قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش مبتنی بر یک دارایی پایه است
در این حالت سرمایه‌گذار دو قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش را یا میخرد یا میفروشد
✅استراتژی چندتایی:
در این حالت بیشتر از یک جفت قرارداد اختیار استفاده میشود. اما همه اختیارها از یک نوعند یا همه اختیار خرید یا همه اختیار فروش
✅استراتژی زمانی:
اختیارهایی با یک دارایی پایه اما در سررسیدهای مختلف. مثلا قراردادی که نزدیک به سررسید است فروخته و قراردادی که سررسید طولانی‌تر دارد خریده شود.
📌آربیتراژ:
خرید و فروش -هم زمان- یک دارایی است تا معامله‌گر بتواند از تفاوت قیمت‌ها سودی بدست آورد.
به عبارت ساده، وقتی یک دارایی واحد در دو بازار قیمت متفاوت داشته باشد می‌توان در یک بازار ارزان‌تر خرید و در بازار دیگر گران‌تر فروخت.
مثال:
کالایی در یک معازه ۱۰۰۰تومان اما مغازه دیگر ۱۵۰۰تومان
می‌توان کالا را ۱۰۰۰ خرید و ۱۵۰۰ به خریدار بعدی فروخت (آربیتراژ)
📌 نرخ بهره بدون ریسک:
✅ نرخ بهره بدون ریسک مقدار کمینه بازده ای است که سرمایه گذار برای هر سرمایه گذاری انتظار دارد زیرا او ریسک اضافی را تا زمانی که ریسک بازده احتمالی بزرگ‌تر از نرخ بهره بدون ریسـک نباشد، قبول نخواهد کرد.
✅ به نظر منطقی میرسـد که نرخهای بهره اوراق قرضه خزانه و اسناد خزانه را معیار تعیین نرخ بهره بدون ریســک قرار دهیم. اما معامله گران اوراق مشتقه معمولاً نرخ های دریافت وام را به عنوان نرخهای بهره بدون ریســک کوتاه مدت قرار میدهند.
در واقع معامله گران بــر این عقیده اند که نرخهای خزانه جهت استفاده به عنوان نرخ های بهره بدون ریســک، نرخهای پایینی هستند؛ چرا که نهادهــای مالی بــا توجه به الزامات قانونی جهت تنوع بخشی، میباید اقدام به خرید اوراق قرضه و اسناد خزانه نمایند. در نتیجه تقاضا برای این دسته از ابزارهای مالی افزایش مییابد، که به نوبه خود باعث افزایش قیمت و کاهش عایدی آنها میشود.
✅ همچنین معامله گران میتوانند نرخ حداقل انتظار خود از رشد سرمایه شان را بعنوان نرخ بهره بدون ریسک در نظر بگیرند.
✅ در محاسبات ارزش‌گذاری بلک‌شولز این مقدار به صورت عددی حقیقی مثبت و برحسب درصد سالیانه وارد میشود. مثلا اگر نرخ بازدهی 22.5 درصد باشد، بصورت 22.5% درج میشود.
📌 مارجین یا وضعیت “کال مارجین”
✅ در حالت عادی از فروشنده قراردادهای اختیارخرید و اختیارفروش وجهی برای جلوگیری از امتناع از انجام قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، جهت تضمین، طلب و بلوکه میشود، بستگی به مانده حساب مشتری نسبت به جمع وجوه تضمین لازم قراردادهای فروشی که دارد یکی از این 3 حالت رخ میدهد.
✅ 1- مانده مشتری بیشتر از وجوه تضمین لازم است که در اینصورت اصطلاحا مشتری در حالت نرمال قرارداد.
✅ 2-مانده مشتری کمتر از وجوه تضمین لازم است ولی بیشتر از 70% جمع آنهاست که اصطلاحا در این حالت مشتری در حالت “ات‌ریسک” یا درخطر قرارداد.
✅ 3-مانده مشتری کمتر از 70% وجوه تضمین لازم چنانچه این شخص سهم خودرو را نیز دارا باشد با درخواست فریز سهم خودرو به کارگزاری – حق فروش خودرو را از خود سلب میکند ولی این مبلغ 70 هزارتومان آزاد میشود.
⭕️ هم اکنون همه کارگزاریها امکان اجرای این درخواست را ندارند و فعلا تنها کارگزاریهایی که معاملات اختیار سهام آنها در پنل صحرا انجام میشود این قابلیت نرم افزاری را دارا میباشد.
بنا بر شرایط و تصمیمات کارگزاریها حتی آن کارگزاریهایی که از نظر نرم افزاری امکان اجرا را دارند ممکن است بصورت موقت یا دایم از اجرای این کار خودداری کنند. بنابراین جهت اطمینان قبلا با کارگزاری خود هماهنگی کنید.
📌 ارزش مفهومی:
✅ ارزش مفهومی اصطلاحی است که اغلب برای ارزیابی دارایی پایه در قراردادهای مشتقات استفاده می شود. این می تواند مقدار ارزش یک موقعیت یا مقدار توافق شده در قرارداد را کنترل کند.
🔰 برای درک ساده تر با یک مثال شروع میکنیم. فرض کنید شما یک ملک را به ارزش 2 میلیارد تومن قولنامه میکنید. برای بیعانه عقد قولنامه مبلغ 10 میلیون تومان میپردازید و الباقی را در موعد تحویل قرار میگذارید. در واقع ارزش این قرارداد باندازه ارزش ملک است یعنی 2 میلیارد تومان اما هنگام عقد قرارداد فقط 10 میلیون تومان مبادله شده است.
اگر قراردادهای اختیار را هم به تشابه در نظر بگیریم، با پرداخت پرمیوم ما در واقع بیعانه قراردادی باندازه ارزش روز آن سهم را مبادله کرده ایم.
❇️ از این ارزش بعنوان ارزش مفهومی یا Notional Value نام میبرند که از حاصل ضرب حجم قراردادهای معامله شده ضربدر اندازه سهم هر قرارداد در قیمت روز دارایی پایه بدست می‌آید.
🔰 بطور مثال روزیکه قیمت سهم خودرو 2100 ریال است و ما اختیار خرید استاندارد آن را (اندازه هر قرارداد 1000 سهم) با قیمت اعمال 1800 ریال به قیمت پرمیوم 500 ریال میخریم – مبلغی که بین خریدار و فروشنده برای این قرارداد مبادله شده 500.000 ریال است اما ارزش مفهومی این قرارداد 2.100.000 ریال است.
📌سوختن قرارداد:
✅ هرگاه ارزش یک قرارداد اختیار بشدت کاهش یابد و یا به دلیلی آن قرارداد باطل شود در اصطلاح بین معامله گران به آن قرارداد سوخته میگویند و در نتیجه مبلغی که خریدار بابت آن قرارداد پرداخته است از دست رفته محسوب شده که اصطلاحا مبلغ سوخت شده میگویند.
⚠️ یکی از دلایل ابطال قراردادها از نظر خریدار، فراموش کردن زمان درخواست اعمال و یا عدم امکان تامین وجه اعمال در تاریخ سررسید اختیارخرید و یا عدم دارا بودن سهم جهت اعمال قرارداد اختیارفروش در تاریخ سررسید میباشد. زیرا بعد از تاریخ سررسید چه آن اختیار در سود نیز بوده باشد یا نه، باطل شده و قابل اعمال و یا معامله نیز نمیباشد.
⚠️ از دلایل دیگر بی ارزش شدن قراردادها پایین تر بودن قیمت سهم پایه از قیمت اعمال اختیار خرید و یا بالاتر بودن قیمت سهم پایه از قیمت اعمال اختیار فروش در تاریخ سررسید میباشد. چون در اینصورت در بیشتر مواقع برای خریدار اختیار اعمال کردن آن بصرفه نیست.
مثال:
در تاریخ 1400/7/7 – که قیمت پایانی سهم خودرو 1845 ریال بود، نمادهای اختیار خرید ضخود7075، ضخود7076، و اختیارفروش طخود7073 جز قرارداهای سوخته شده محسوب شدند.
📌 توقف نماد پایه در سررسید:
در صورت توقف نماد معاملاتی دارایی پایه در سررسید، اعمال به چه صورت خواهد بود:
بر اساس ماده ۴۲ دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس
⚠️ با درخواست دارنده اختیار:
✅ الف) در زمان تسویه نقدی، براساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه، تسویۀ نقدی میشود.
✅ ب) در زمان تسویه فیزیکی، به مقدار موجودی دارایی پایه در کد معاملاتی دارنده موقعیت باز فروش اختیار خرید، تسویه به صورت فیزیکی انجام شده و مابقی موقعیتهای تخصیص یافته وی براساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه فیزیکی (قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی)، تسویۀ نقدی میشود.
⭕️عملا قابلیت درخواست تسویه نقدی در روز ماقبل سررسید و درخواست اعمال فیزیکی در سررسید وجود دارد. و تنها معاملات عادی متوقف هستند.
📌تفاوت آتی با اختیار:
✅ مهمترین تفاوت قراردادهای آتی با اختیار، در معاملات آتی هم خریدار و هم فروشنده هردو متعهد به اجرای قرارداد در روز سررسید هستند و از هردو بابت این تعهد وجه تضمین بلوکه میشود.
✅ در معاملات اختیار، خریدار وجهی را مستقیم به فروشنده می‌پردازد که این وجه به حساب فروشنده واریز میشود و چنانچه فروشنده اختیار برای تعهد خود سهم پایه را به عنوان تضمین دراختیارکارگزار گذاشته باشد – از او نه تنها وجه تضمینی بلوکه نمی‌شود بلکه این وجه دریافتی از خریدار هم برای فروشنده آزاد است.
اما
✅در معاملات آتی در روز معامله هیچ وجهی بین خریدار و یا فروشنده مبادله نمی‌شود و تنها در پایان هر روز بستگی به نرخ تسویه (نرخ پایانی معاملات آن نماد) و بسته به اینکه متوسط معاملات به نفع خریدار یا فروشنده آتی بوده – مابه‌التفاوت آن با نرخ قبلی به حساب آنها واریز یا برداشت میشود.
📌اختیار فروش تبعی:
نوعی از قراردادهای اختیار فروش هستند که با اختیار فروشهای عادی سهام تفاوت‌های زیر را دارند:
✅1- افراد فقط قادر به خرید این نوع اختیار هستند و در صورت خرید، قابلیت فروش مجدد را ندارند
✅2- افرادی میتوانند این اوراق را بخرند که مالک سهم پایه آن اوراق هم باشند که بستگی به اطلاعیه یا میتوانند از قبل مالک باشد یا همان روز که اختیار فروش تبعی را می‌خرند سهم پایه را همزمان بخرند.
✅3- درصورت فروش سهم پایه قبل از سررسید اوراق اختیارفروش تبعی، خودبه‌خود به اندازه حجم فروخته شده سهم پایه، اوراق نیز باطل شده و از پرتفوی حذف می‌گردد.
✅4- این اوراق از طریق همه کارگزاریها قابل خرید هستند و نیاز به ثبت‌نام در کارگزاریهایی که معاملات اختیارسهام را پوشش میدهند، نیست.
✅5- اوراق فروش تبعی با حرف “ه” شروع میشوند
اوراق اختیار خرید سهام با حرف “ض”
و اوراق اختیار فروش سهام با حرف “ط” شروع میشوند
📌کارگزاریها
❇️ کارگزاریهایی که در بخش معاملات اختیار سهام فعال هستند از نظر پنل معاملاتی به دو دسته کلی زیر تقسیم میشوند:
1- معاملات تحت پنل تدبیر (آنلاین پلاس):
2- معاملات تحت پنل صحرا:
هر دو این پنلها مزایا و معایبی دارند که به بعضی از آنها اشاره میشود.
🔶 پنل تدبیر :
✅ سهولت دیداری نمادها (رابط کاربری – UI)
✅ پنل یکسان در معاملات سهم و اختیار
⭕️ بلوکه کردن موقت موجودی جهت بستن موقعیتهای باز فروش
⭕️ عدم امکان انجام هرگونه معامله ای درصورت کمتر شدن مانده مشتری از میزان وجه بلوکه شده (قدرت خریدار منفی شود)(تا زمان نگارش متن)
⭕️ عدم امکان مشاهده سود و زیان معاملات اختیار
🔶 پنل صحرا:
✅ امکان فریز کردن سهم پایه به جای وجه تضمین (البته همه کارگزاریها قبول نمی‌کنند)
✅ امکان بستن موقعیتهای باز فروش از محل وجه تضمین بلوکه شده (نیاز به موجودی مجزا ندارد)
✅ امکان مشاهده زنجیره قراردادهای یک سهم پایه
⭕️ عدم یکسان بودن پنل معاملات سهام با اختیار (بجز کارگزاری کارآمد در زمان نگارش متن)
⭕️ لحظه‌ای نبودن به‌روزرسانی وجه نقد واریز شده در پنل صحرا در کارگزاریهای دو پنله (یا یک روز باید صبر کرد و یا تماس گرفت)
🔴 هر دو پنل به هنگام سفارش جهت ایجاد موقعیت باز فروش جدید وجه پرمیوم را نیز بطور موقت بلوکه میکنند (از موجودی معامله‌گر)
در مجموع برای افرادیکه نیاز به باز کردن موقعیت فروش ندارند و بیشتر از روش خرید اختیارها و سپس فروش یا اعمال آنها فعالیت میکنند پنل تدبیر بهتره. برای فروشندگان موقعیت ها و آربیتراژگران با سهم پایه، پنل صحرا برتری دارد.
